محاصره انسان توسط شیطان از چهار طرف

آیه «ثم لاتینهم من بین ایدیهم و من خلفهم و عن ایمانهم و عن شمائلهم»  

بیان نقشه و کارهاى شیطان است، مى گوید: ناگهان بندگان تو را از چهار طرف محاصره مى کنم تا از راهت بدر برم. و چون راه خدا امرى است معنوى ناگزیر مقصود از جهات چهارگانه نیز جهات معنوى خواهد بود نه جهات حسى.

از آیات:

۱. «یعدهم و یمنیهم و ما یعدهم الشیطان الا غرورا»

۲. «انما ذلکم الشیطان یخوف اولیاء» 

۳. «و لاتتبعوا خطوات الشیطان»

۴. «الشیطان یعد کم الفقر و یامرکم بالفحشاء»

نیز مى توان در این باره چیزهایى فهمید، و از آن استفاده کرد که 

۱. مقصود از «من بین ایدیهم - جلو رویشان» حوادثىاست که در زندگى براى آدمى پیش مى آید، حوادثى که خوشایند و مطابق آمال و آرزوهاى او یا ناگوار و مایه کدورت عیش او است؛ چون ابلیس در هر دو حال کار خود را مى کند. 

۲. و مراد از «خلف - پشت سر» اولادو اعقاب او است؛ چون انسان نسبت به آینده اولادش نیز آمال و آرزوها دارد، و درباره آنها از پاره اى مکاره مى اندیشد. آرى، انسان بقا و سعادت اولاد را بقاء و سعادت خود مى داند، از خوشبختى آنان خوشنود و از ناراحتى شان مکدر و متاءلم مى شود. انسان هر چه از حلال و حرام دارد همه را براى اولاد خود مى خواهد و تا بتواند آتیه آنان را تاءمین نموده، و چه بسا خود را در این راه به هلاکت مى اندازد.

۳. و مقصود از سمت راست که سمت مبارک و نیرومند آدمى است سعادت و دین او است. و آمدن شیطان از دست راست به این معنا است که وى آدمى را از راه دیندارى بى دین مى کند، و او را در بعضى از امور دینى وادار به افراط نموده به چیزهایى که خداوند از آدمى نخواسته تکلیف مى کند. و این همان ضلالتى است که خداوند آن را «اتباع خطوات الشیطان» نام نهاده است.

۴. و منظور از سمت چپ بى دینى مى باشد، به این معنا که فحشا و منکرات را در نظر آدمى جلوه داده وى را به ارتکاب معاصى و آلودگى به گناهان و پیروى هواى نفس و شهوات وادار مى سازد.